Say cheese! Een kijkje achter de schermen op de kaasmarkt in Alkmaar

Afgelopen voorjaar speelde ik samen met mijn moeder toerist in eigen land. Tijdens een gezellig dagje in Alkmaar mocht een bezoek aan de traditionele kaasmarkt natuurlijk niet ontbreken. Vandaag geef ik een kijkje achter de schermen op de grootste en oudste kaasmarkt van Nederland. Say cheese!

Op een grijsbewolkte vrijdagochtend in mei melden we ons om half tien op het oude Waagplein in hartje Alkmaar. We gaan vandaag de kaasmarkt van wel heel dichtbij meemaken en krijgen straks als echte VIP’s en rondleiding over de markt.

Hoewel het historische schouwspel pas over een half uur begint, verdringen toeristen uit alle windstreken zich al achter de hekken om een eersterangs plek te bemachtigen. Vanochtend is het Waagplein in alle vroegte volgezet met maar liefst 30.000 kilo kaas. Zo’n 2.500 goudgele kazen liggen opgestapeld in lange rijen.

Kaasdragers en kaasmeisjes

“Welkom, welcome, willkommen, bienvenue!” De presentatrice heet iedereen welkom in verschillende talen en geeft alvast wat uitleg over het reilen en zeilen op de kaasmarkt. Om klokslag tien uur wordt de bel onder de Waag geluid en kan het spektakel beginnen. Bezoekers zijn getuige van een levensechte demonstratie van hoe er ruim 400 jaar geleden werd gehandeld met ouderwets handjeklap. Inmiddels bevinden wij ons midden in dit vermakelijke schouwspel. We proeven stukjes kaas die keurmeesters met speciale boren uit de kazen halen en laten ons fotograferen met kaasmeisjes op klompen.

Ondertussen snellen de kaasdragers in een grappige ‘kaasdragersdribbel’ voorbij. Ze lopen uit de maat om de zware berrie op hun schouders zo stil mogelijk te laten hangen. Per keer dragen de sterke mannen in hun hagelwitte pakken maar liefst acht kazen (circa 120 kilo) van het plein naar de Waagtoren. Daar worden de kazen gewogen op authentieke weegschalen en weer terug naar het plein getild. Alles onder toeziend oog van de kaasvader, herkenbaar aan zijn oranje hoed en wandelstok.

Het kaasdragersgilde

Het kaasdragersgilde bestaat uit vier groepen. Te herkennen aan de groene, rode, blauwe en gele strohoedjes van de kaasdragers. De leerling kaasdragers dragen witte hoeden. Perskaasdrager en voormalig kaasvader Kees Koopman weet ons vol enthousiasme alles over de bijzondere tradities op de kaasmarkt te vertellen. Het kaasdragersgilde werd al in 1593 opgericht en nog steeds houden de kaasdragers oude tradities en gebruiken van vroeger in ere.

Zo legt hij uit dat een leerling na twee jaar, als hij tot kaasdrager wordt benoemd, altijd een bijnaam krijgt. Bijvoorbeeld ‘de Vrije Vogel’, die toevallig vandaag tijdens de kaasmarkt zijn 25-jarig jubileum viert. “Kaasdrager blijf je tot je dood. Het is een echte erebaan”, vertelt Kees. Kaasdragers zijn in dienst van de gemeente Alkmaar en combineren hun werk meestal met een andere vaste baan. Een van de kaasdragers woont zelfs in Thailand en komt elke zomer speciaal voor de kaasmarkt weer terug naar Nederland.

Als de kaasmarkt al tegen haar einde loopt, neemt Kees ons nog even mee naar de kaasdragerskamer en het weeggedeelte in de Waagtoren. Hier kunnen bezoekers zich na 11 uur voor een euro laten wegen op een enorme weegschaal. Ook ik durf het aan om erop te gaan staan. Al heb ik zo mijn twijfels over de nauwkeurigheid van het eeuwenoude instrument. Volgens mijn weegcertificaat wijst de schaal een gewicht van minstens vijf kilogram meer aan dan mijn weegschaal thuis… (of heb ik misschien toch gewoon te veel kaas geproefd?) 

De kaasmarkt in Alkmaar: een aanrader?

Dit uitstapje mag dan een tikje toeristisch zijn, toch moet je als Nederlander minstens één keer in je leven dit typisch Hollandse schouwspel bijwonen. Op de markt wordt niet meer echt gehandeld, maar er wordt wel een levensechte demonstratie gegeven. Zo ging het er vroeger dus echt aan toe! Probeer de toeristen weg te denken, en waan je met een beetje verbeelding een toeschouwer in de 16e eeuw.

Toeschouwer van een eeuwenoude traditie die dankzij de passie en gedrevenheid van het kaasdragersgilde nog steeds springlevend is. De markt is niet voor niets sinds dit jaar toegevoegd aan de Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed, een lijst met de belangrijkste tradities in Nederland. Hoog tijd dus om deze traditie met eigen ogen te gaan aanschouwen.

De kaasmarkt in Alkmaar bezoeken?

Wanneer? De Kaasmarkt in Alkmaar kun je elke vrijdagmorgen (gratis) bezoeken van april tot en met september van 10.00 tot 13.00 uur. Bekijk de actuele data op de website.

Waar? Het Waagplein in Alkmaar. Kom je met de trein? Dan is het ongeveer twintig minuten (1,5 km) lopen vanaf het centraal station. Kom je met de auto? Dan wordt er vanwege de drukte afgeraden om in het centrum te parkeren. Parkeer bijvoorbeeld bij P+R terreinen Bergermeer en Oudorp, vanwaar je met de bus verder kunt naar het centrum.

Tips: Wil de kaasmarkt van dichtbij bekijken? Wees er dan op tijd bij, want rond half tien stroomt het plein al vol en is het lastig om nog een plekje vooraan te vinden. Na 11.00 uur wordt het echter alweer een stuk rustiger en zijn er met een beetje geluk weer wat plekjes vooraan bij het hek beschikbaar. En wil je meer weten over de geschiedenis van de Hollandse kaas? Bezoek dan ook het Hollands Kaasmuseum dat gevestigd is in het monumentale Waaggebouw. Op de eerste etage kun je vanuit het raam een mooie overzichtsfoto maken van de markt.

Meer lezen over Noord-Holland

• 17 leuke uitjes in Noord-Holland
• Dit zijn de mooiste plaatsen in Noord-Holland
• Leuke tips in Enkhuizen en omgeving
• Een weekendje Texel in 10 leuke tips

Ben jij weleens op de kaasmarkt in Alkmaar geweest? Of heb je nog tips voor andere typisch Hollandse uitstapjes?